Oznur Deger

 

ENQERE - Doktora Efxanije Zakira Hekmat, dîyar kerd ke cinîyê efxanî nêwazenê agêrê 20 serrî vernîya nika û vat: "Nika do çi bêro sereyê mi dîyar nîyo. Tîya merdimî mîyanê tersî de ciwîyenê. Efxanijî êdî nêwazenê şer û rewşêka xirab de biciwîyê."

 

Dimayê Kuleyê Eyalatê New Yorkî yê DYA 11ê êlule 2001 de hetê El Kaîde ra ameyî bombardumankerdiş dima, DYAyî binê kampanyaya "Bi terorîzmî dir şer" ke heme welatê NATO ci de ca girewtêne, kewt Efxanîstan ke binê tesîrê El Qaîdeyî de bi û binê îdarekerdişê Talîbanî de bi. Dimayê şerê DYAyî da destpêkerdiş Talîban îdarekarî ra kewt. DYA ke 20 serrî yo Efxanîstanî de bîyayîşê leşkerî dewam kerdêne, 20ê çelî de paytextê Doha a Katarî de bi Talîban dir "Pêkerdişê Doha" îmza kerd û welat ra xo ant.

 

Dimayê 20 serran reyna îdarekerdiş kewt destê Talîbanî û cinî nê ser o kewtî endîşe. Di cinî hetê leşkerê talîbanî ra ameyî qetilkerdiş. Awankerdoxê Komeleya Hetkarî û Paştdayîşê Multecîyê Efxanan Dr Zakîra Hekmat derheqê babete de qisey kerd.

 

'Her kes aştî wazeno' 

 

Zakîra dîyar kerd ke mabêne 1996 û 200î de rejîmê Talîbanî serdest bîyê û 2001ê de hêzê DYA û NATO ameyê Efxanîstan û vat: "Nê dir peynîya hukmatî ardî. Dima ra hukmat û komarêke seba demêk ardî. Talîban o wext werte ra wurzîya la pêroyî nêqedîya. Herêmê cîya de operasyonî dewam kerdî. 40 serrî yo Efxanîstan de şer dewam keno û êdî kes şer nêwazeno. Mengêke verê Talîbanî operasyonê ewil dewe, bajarok û qezayê dûrî de dayî destpêkerdiş. Xoverdayîşê şarî bi. Her kes aştî wazeno.”

 

'Dimayê 2001î xeylêk çî vuryayî'

 

Zakîra wina dewam kerd: "Verê mimkun nêbê ke tûtê kênayî şêrê mektebe. Heqê cinîyan çinbi. Dima ra  hukmatî hîn qanûnê fermî vetî. 2009 de ‘Qanûnê Hemverê Şîdetê serê Cinîyan’ vetî. Cinî êdî tewrê cua komelî bî. Heta karkerî awan kerdêne. Merdiman seba heqê xo têkoşîn kerdêne. Heta serekîya cinîyan zî estbî. Cinî bî wezîr û parlamenter. Qerarê ancîyayîşê DYA verê amebi girewtiş la reyke de Efxanîstan de xo antî. Tîya ra tepya asayîşê Efxanîstanî do senîn bo dîyar nîyo. Şarê Efxanî şok bî. Talîban welatî girewt û agêra 20 serrî verê. Talîban vano do bivuryo la şar pozîtîf nêewnîyeno. Cuyêka nêzalal ûca de esta."

 

'Cinî bi ters û endîşeyîn ê'  

 

Zakîra wina qal kerd: "No şaşîyêke yo, ganî bi hukûmat dir zî pêvînayîş bikerdêne. La peyperdeyan se bi nîno zanayîş. DYA demo ame Efxanîstan vat, ez welat de asayîş awan kena. La nika hîn averşîyayîş esto. Dimayê ke Efxanîstan kewt destê Talîbanan tena Efxanî ney, pêro dinya şaş mende. Cinî tecrubeyê verênan ra endîşe de yê. Nika taqîb kenê la pawenê ke do çi bivuryo. Pawenê ke ka ‘Talîban vuryayo yan ney.' Seba ke nerm qisey keno. Nika her kes bi endîşe temaşe keno.”

 

'Cinî nêwazenê şêrê 20 serrî verê'

 

Zakîra bale ant serê tehlukeyê cinî ci dir bêro rî bi rî û vat: "Efûyê pêroyî ardî. Heta vervatoxê Talîbanî vat, ‘Ma heme polîs, leşker û hêzê asayîşê yê hemverê ma efû kerdê'. La ma vînenê ke efû seba her kesî derbazdar nîya. Nimûne; Celalabad de di cinî ameyî qetilkerdiş. Kandehar de nameyê kawşaxêk vurnayî û nameyê lîderê xo dayî. Mazari şerê yewin cinîya sereke ya û cephe de ya. Sakîna Mezari kewtebî destê Talîban. Çend roj derbaz bi hema zî xebere ci ra çin a.  Cinîyê Efxanî nêwazenê şêrê 20 serrê verê. Cinî nêwazenê heqê xo vînî bikerê. Nika hîn bajaran de bi taybetî Kabîl de xoverdayîş esto. Vanê, ‘Ma hemverê Talîbanan ê ma heqê nêdanê.' Bi kilmî cinî nêwazenê destkewtişê xo vînî bikerê."